Gan nhiễm mỡ được định nghĩa như là một sự tích luỹ của chất béo trong gan vượt quá 5% trọng lượng của gan hoăc khi quan sát dưới kính hiển vi thấy số lượng tế bào gan chứa các hạt mỡ nhiều hơn 5% khối lượng này. Đôi khi lượng chất béo này vượt quá 50% trong lựơng của gan. Đó là do quá trình chuyển hoá acid béo tại gan bị rối loạn từ sự rối loạn chức năng của ty lạp thể trong tế bào gan dẫn đến giảm sự thải mỡ ở gan và hậu quả là tăng ứ đọng các hạt mỡ trong gan, sự thâm nhiễm mỡ ở gan kéo dài làm giảm oxy hoá acid béo ở gan và tế bào gan bị hư hại ( AST ALT tăng).
Hiện nay, đồng hành với sư gia tăng phát triển kinh tế và giao tiếp xã hội thì tần suất của Gan nhiễm mỡ gia tăng theo. Đây cũng là vấn đề sức khỏe của cộng đồng đang được quan tâm. Trên thế giới ước tính tỉ lệ bị gan nhiễm mỡ từ 10% - 24%.
Tăng lipid máu (gồm có tăng triglyceride máu, tăng cholesterol máu hoặc cả hai) có liên quan đến sự hiện diện và mức độ trầm trọng của gan nhiễm mỡ. Qua các báo cáo khảo sát ghi nhận ở 20% đến 81% những bệnh nhân xơ gan không do rượu có tăng Triglyceride
Hình 1 - Gan là một trong những cơ quan quan trọng của cơ thể và rất dễ bị tổn thương
Như vậy Gan nhiễm mỡ là gì?
Gan là một trong những cơ quan quan trọng của cơ thể và rất dễ bị tổn thương, được xem là nhà máy chuyển hoá các chất đường đạm chất béo đựơc cung cấp cho cơ thể từ nguồn thức ăn và chuyển hoá những chất này thành các chất dinh dưỡng cho cơ thể. Gan đóng một vai trò trung tâm trong sự tích trữ và chuyển hoá của các chất béo. Gan nhiễm mỡ được định nghĩa như là một sự tích luỹ của chất béo trong gan vượt quá 5% trọng lượng của gan hoăc khi quan sát dưới kính hiển vi thấy số lượng tế bào gan chứa các hạt mỡ nhiều hơn 5% khối lượng này. Đôi khi lượng chất béo này vượt quá 50% trong lựơng của gan. Đó là do quá trình chuyển hoá acid béo tại gan bị rối loạn từ sự rối loạn chức năng của ty lạp thể trong tế bào gan dẫn đến giảm sự thải mỡ ở gan và hậu quả là tăng ứ đọng các hạt mỡ trong gan, sự thâm nhiễm mỡ ở gan kéo dài làm giảm oxy hoá acid béo ở gan và tế bào gan bị hư hại ( AST ALT tăng). Nếu tình trạng hư hại tế bào gan ngày càng nhiều dẫn đến suy giảm chức năng của gan đồng thời gây ra chèn ép các ống mật nhỏ gây tắt mật(GGT tăng) dần dần tạo ra những dãi xơ trong gan cuối cùng là xơ gan Qua nhiều nghiên cứu cho thấy có 10 % trong số này dẫn đế ung thư gan.
Gan nhiễm mỡ có thể là một hậu quả của rất nhiều bệnh, nhưng thường do lạm dụng rượu bia, các bệnh về chuyển hóa ( Đái tháo đường, rối loạn lipid máu), các rối loạn về dinh dưỡng, và còn do việc sử dụng thuốc không đúng. Ngoài ra còn do một số trường hợp khác: Phẫu thuật nối hồi-hổng tràng, viêm gan C mãn tính, bệnh Wilson, Gan nhiễm mỡ cấp trong thai kỳ…
Hình 2 - Gan nhiễm mỡ có thể là một hậu quả của rất nhiều bệnh, nhưng thường do lạm dụng rượu bia
Trong giai đoạn sớm, người bị gan nhiễm mỡ hầu như không có triệu chứng gì. Một số ít người cảm thấy hơi mệt mỏi và suy nhược, hoặc có cảm giác hơi tưng tức ở vùng dưới sườn bên phải. Do vậy, bệnh thường được phát hiện một cách tình cờ sau một xét nghiệm máu thường quy (thấy men gan tăng) hoặc sau khi được siêu âm. Nếu gan nhiễm mỡ không kèm viêm gan thường có một giai đoạn lành tính 10 -15 năm. Nhưng nếu gan nhiễm mỡ kèm viêm gan, có đến 25% sẽ tiến triển đến xơ gan khi đó sẽ có biểu hiện vàng da, cổ trướng và có tỉ lệ 10% trong số này có ung thư gan.
Vì vậy, để phát hiện sớm gan nhiễm mỡ nên khám sức khỏe định kỳ và siêu âm tầm soát bệnh 6 tháng/lần để được phát hiện và điều trị sớm
Các phương tiện siêu âm bụng hoặc chụp cắt lớp (CT scan) đều có thể chẩn đoán sớm Gan nhiễm mỡ. Sinh thiết gan là thủ thuật chẩn đoán chính xác nhất tuy nhiên hiện nay, việc áp dụng sinh thiết để chẩn đoán GNM không còn cần thiết khi mà các phương tiện chẩn đoán hình ảnh ngày càng tốt hơn (siêu âm, CT scan…). Mặt khác, việc xét nghiệm máu (cholesterol, triglyceride máu, các men gan) để kiểm tra sức khỏe định kỳ đã trở nên dễ dàng thực hiện tại các cơ sở y tế.
Điều trị GNM chủ yếu là điều trị các nguyên nhân cơ bản gây bệnh: ngưng uống rượu , ngưng ngay những thuốc có khả năng gây độc cho gan, điều trị các bệnh rối loạn chuyển hóa (đái tháo đường , rối loạn lipid máu), kiểm soát tình trạng viêm gan siêu vi C. Bên cạnh đó, việc thực hiện chế độ ăn hợp lý và chế độ tập luyện vận động để giảm cân có thễ cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ. Chế độ ăn hợp lý là đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết và nên hạn chế thực phẩm giàu cholesterol như các loại đồ lòng, phủ tạng, da … động vật, lòng đỏ trứng .
Hình 3- Nên xây dựng lối sống lành mạnh, năng vận động, ăn uống hợp lý.
Như vậy, Gan nhiễm mỡ có thể xảy đến cho bất kỳ những ai có lối sống thiếu vận động và ăn uống bất hợp lý, quá thừa thải năng lượng, lạm dụng rượu bia … và không phải là tình trạng lành tính hoàn toàn, vì vậy ý thức kiểm tra sức khỏe định kỳ, xây dựng lối sống lành mạnh, năng vận động, ăn uống hợp lý là động thái quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho chính mình.
Bác sĩ Yersin
